Бишкек, 21-февраль 2025 – Бириккен Улуттар Уюмунун Өнүктүрүү программасы (БУУӨП) «Соодага көмөк көрсөтүү» долбоорунун алкагында Кыргызстанда кол өнөрчүлүк продукцияларынын кошумча нарк чынжырын чыңдоого багытталган жаңы демилгени көтөрүүдө. Долбоор тышкы рыноктордо да, эл аралык туристтер арасында да суроо-талап өсүп жаткан салттуу кийиз жана булгаары буюмдарын өндүрүү жана экспорттоо потенциалын жогорулатууга багытталган.

Кол өнөрчүлүк тармагын тандоо Кыргызстандын жашыл нарк чынжырларын комплекстүү изилдөөнүн жыйынтыгына негизделген (2023-ж.). Табигый бал, кургатылган мөмө-жемиштер, жаңгак жана укмуштуу туризм менен катар кол өнөрчүлүк жашыл экономиканын принциптерине шайкештиги, экспорттук потенциалы жана жумуш орундарын түзүүгө жөндөмдүүлүгү менен артыкчылыктуу тармак катары аныкталган. Салттуу кол өнөрчүлүк – бул экологияга минималдуу таасир тийгизген, жергиликтүү ресурстарды жана көндүмдөрдү колдонуу менен, экономикалык мүмкүнчүлүктөрдү, өзгөчө элеттик айымдар жана жаштар үчүн туруктуу тармак катары эсептелет.

Демилге негизги стратегиялык документтерде, анын ичинде 2018-2040-жылдарга Кыргыз Республикасын өнүктүрүүнүн Улуттук стратегиясында жана 2025-2028-жылдарга экспортту өнүктүрүү программасында белгиленген Кыргызстандын улуттук приоритеттерине шайкеш келет. Туруктуу тармактарды колдоо жана экспорттук мүмкүнчүлүктөрдү чыңдоо менен БУУӨП өлкөнүн инклюзивдик экономикалык өсүшкө жана дүйнөлүк рынокторго интеграцияга узак мөөнөттүү көз карашына салым кошот.

Салттуу кол өнөрчүлүктү туризм тармагы менен байланыштыруу айыл жергесинде жаңы экономикалык мүмкүнчүлүктөрдү түзөт. Демилге кол өнөрчүлүк бирикмелерин чыңдоо, алардын эл аралык рынокторго катышуусун кеңейтүү, заманбап өндүрүш технологияларын киргизүү жана кол өнөрчүлөрдү атайын окутууну карайт. Мындан тышкары, санариптик сатуу каналдары иштелип чыгат жана рынокко кирүү мүмкүнчүлүгүн кеңейтүү үчүн туризм тармагынын оюнчулары менен стратегиялык өнөктөштүк түзүлөт. Финансылык колдоо механизмдери Кыргызстандын туризм секторунун маанилүү элементи катары салттуу кол өнөрчүлүктү сактоо менен кол өнөрчүлөргө өндүрүштү модернизациялоого жардам берет.

«БУУӨП туруктуу өнүгүүгө көмөктөшүүчү жергиликтүү кошумча нарк чынжырларын бекемдөөгө умтулат», - деди Кыргызстандагы БУУӨПтүн Туруктуу өкүлү Александра Соловьева. «Кол өнөрчүлөрдүн мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүү, алардын продукциясын туризм менен байланыштыруу жана эл аралык рынокторго чыгууну түзүү менен биз Кыргызстандын бай маданий мурасын сактап, ошол эле учурда айыл жергесинде, өзгөчө аялдар менен жаштар үчүн инклюзивдүү экономикалык өсүшкө көмөктөшөбүз».

Демилге ошондой эле кыргыз кол өнөрчүлүгүнүн дүйнөлүк рыноктордо, өзгөчө Европада, кийизден жасалган буюмдар жалпы преференциялар системасы (GSP+) программасынан пайдалана турган атаандаштыкка жөндөмдүүлүгүн жогорулатат. Кол өнөрчүлөрдү туристтик операторлор менен байланыштыруу менен кийиз жасоо, булгаары иштетүү жана саймачылык сыяктуу салттуу кол өнөрчүлүк маданий салттарды сактап гана тим болбостон, айыл жеринде экономикалык активдүүлүктүн катализатору катары да кызмат кылат.

Кыргызстандагы жумушсуз аялдардын басымдуу бөлүгү айыл жеринде жашаарын эске алсак, кол өнөрчүлүктүн кошумча нарк чынжырчасын бекемдөө өз алдынча иш менен камсыз кылууга жана киреше табууга, гендердик диспропорцияны кыскартууга жана үй чарбаларынын жашоо деңгээлин жогорулатууга жол ачат.

Бул демилге Финляндия өкмөтү тарабынан каржыланган “Борбордук Азиядагы сооданы жеңилдетүү” аймактык долбоорунун бешинчи фазасынын бир бөлүгү. Долбоор Кыргызстан, Тажикстан жана Өзбекстанды камтып, экономиканын атаандаштыкка жөндөмдүүлүгүн жогорулатуу жана өзгөргөн рынок тенденцияларына жооп катары гендердик диверсификацияны өнүктүрүү үчүн жашыл нарк чынжырларын илгерилетүүдө. Кол өнөрчүлүк сыяктуу туруктуу секторлорго артыкчылык берүү менен БУУӨП аймакта туруктуураак жана инклюзивдүү экономикаларды курууга салым кошо алат.