Hà Nội, ngày 9 tháng 9 năm 2022 - Không giống như hầu hết các nước đang phát triển, Việt Nam đã cố gắng duy trì tăng trưởng kinh tế trong những năm khó khăn nhất của đại dịch. Mặc dù tốc độ tăng trưởng trung bình chậm lại, và các nhóm và cá nhân dễ bị tổn thương đã có những giai đoạn rất khó khăn, nhưng Viêt Nam đã tránh được sự đảo ngược tiến độ phát triển con người. Giá trị HDI của Việt Nam là 0,703 vào năm 2021 về cơ bản không thay đổi so với năm 2019 (0,704) và Việt Nam đã tăng hai bậc trong bảng xếp hạng toàn cầu từ 117 trên 189 quốc gia vào năm 2019 lên 115 trên 191 quốc gia vào năm 2021.

Đây là nhận định của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) trong tại Lễ công bố Báo cáo Phát triển Con người (HDR) toàn cầu 2021/22, "Thời đại bất định, Cuộc sống bất an: Xây dựng tương lai trong một thế giới đang chuyển đổi" tại Việt Nam.

Chủ đề của báo cáo năm nay là nhiều cuộc khủng hoảng mà thế giới đang phải đối mặt và nỗ lực chung nhằm giảm thiểu tác động đối với sự phát triển của con người. Quá trình phục hồi sau Covid-19 đã bắt đầu, nhưng ảnh hưởng của đại dịch vẫn đang được cảm nhận ở tất cả các khu vực. Trên toàn cầu, khoảng 600 triệu đến một tỷ người bị nhiễm vi rút, và hơn sáu triệu người tử vong vì Covid-19. Tình trạng mất việc làm và thu nhập gây ra khó khăn nghiêm trọng đối với người nghèo và cận nghèo, đồng thời làm gián đoạn các trường học và trường đại học dẫn đến mất động lực trong giáo dục và đào tạo mà sẽ phải mất nhiều năm mới có thể khôi phục đươc. Các dịch vụ y tế và cộng đồng bị quá tải, chất lượng dịch vụ y tế giảm sút nhiều.

Phần lớn là do đại dịch, Chỉ số Phát triển Con người đã giảm trên toàn cầu hai năm liên tiếp lần đầu tiên trong lịch sử 32 năm của chỉ số này. Phát triển con người đã giảm trở lại mức năm 2016, làm đảo ngược nhiều tiến độ hướng tới các Mục tiêu Phát triển Bền vững. Hơn 90% các quốc gia đã ghi nhận mức giảm điểm HDI của họ vào năm 2020 hoặc 2021 và hơn 40% đã giảm trong cả hai năm, cho thấy cuộc khủng hoảng vẫn đang tác động nặng nề đến nhiều người.

Một loạt các cuộc khủng hoảng mới và tồn tại trước đó đã làm gia tăng tác động tiêu cực của đại dịch và làm chậm quá trình phục hồi. Các hiện tượng thời tiết cực đoan liên quan đến biến đổi khí hậu, xung đột vũ trang ở châu Âu, giá năng lượng và lương thực tăng mạnh, chủ nghĩa bảo hộ gia tăng và bất ổn chính trị đã khiến cho nỗ lực khôi phục đà phát triển trở nên khó khăn hơn.

“Thế giới đang tranh giành để ứng phó với các cuộc khủng hoảng liên tiếp,” Tổng Giám đốc UNDP Achim Steiner phát biểu tại Lễ công bố toan cầu. “Để ứng phó với ​​các cuộc khủng hoảng về chi phí sinh hoạt và năng lượng, có thể có các giải pháp như trợ cấp nhiên liệu hóa thạch, nhưng những giửi pháp cứu trợ nhanh chóng này lại đang ảnh hưởng đến những thay đổi mang tính hệ thống lâu dài mà chúng ta cần thực hiện”.

Theo Báo cáo Phát triển Con người 2021/2022, tình trạng bất định do nhiều nguyên nhân này dẫn đến c cuộc sống bất an theo những cách chưa từng có. Trong khi một số quốc gia đang bắt đầu đứng vững trở lại, sự phục hồi không đồng đều và từng phần, làm gia tăng thêm bất bình đẳng trong phát triển con người. Châu Mỹ Latinh, Caribe, Châu Phi cận Sahara và Nam Á bị ảnh hưởng nặng nề.

Báo cáo đưa ra lộ trình thoát khỏi sự bất định và hướng tới sự phát triển mới, bền vững và công bằng. Báo cáo khuyến nghị các chính sách ưu tiên đầu tư vào năng lượng tái tạo, sự chuẩn bị sẵn sàng, và bảo hiểm, bao gồm bảo trợ xã hội, nhằm giảm thiểu tác động của sự bất định và xây dựng năng lực cần thiết để ứng phó với những thách thức mới.

Việt Nam thuộc vào Nhóm Phát triển Con người Cao từ năm 2019. HDI dựa trên tổng thu nhập quốc dân trên đầu người, tuổi thọ trung bình và số năm đi học trung binh, đưa ra một thước đo tổng quát về sự phát triển của con người.

Việt Nam đã đạt được tiến bộ ổn định trong cả ba khía cạnh của HDI kể từ những năm 1990. Tốc độ gia tăng HDI chậm lại trong thập kỷ qua, chủ yếu là do Việt Nam đã là nước giàu hơn với mức tuổi thọ và trình độ học vấn tương đối cao so với mức thu nhập.

Chỉ số Bất bình đẳng giới của Việt Nam, đo lường sự sụt giảm phát triển con người do bất bình đẳng giữa nam và nữ, tiếp tục được cải thiện vào năm 2021. GII của Việt Nam là 0,296, xếp hạng 71 trong số 170 quốc gia. GII xem xét sức khỏe sinh sản, trao quyền và sự tham gia vào lực lượng lao động. Việt Nam thực hiện tốt các khía cạnh về giảm tỉ lệ tử vong mẹ, tăng tỉ lệ đi học của trẻ em gái, và phụ nữ tham gia lực lượng lao động, nhưng tỷ lệ đại diện của phụ nữ trong quốc hội vẫn còn thấp.

Về chỉ số PHDI -áp lực lên hành tinh: Việt Nam chỉ bị trừ 5.8%, do đó tăng 17 hạng so với nếu không điều chỉnh về áp lực lên hành tinh. Tuy nhiên thực ra, con số này được tính dựa trên lượng khí thải CO2/đầu người (theo sản xuất). Việt Nam bị trừ ít không có nghĩa là chúng ta đã làm tốt trong việc giảm khí thái CO2, mà chỉ là chúng ta không có nhiều ngành công nghiệp thải khí so với một số nước khác.

“Việt Nam có đủ khả năng để khôi phục đà phát triển đã bị mất đi do Covid-19 và quản lý những bất ổn liên quan đến các cuộc khủng hoảng phân tầng được mô tả trong HDR,” Giáo sư Jonathan Pincus, Chuyên gia kinh tế cao cấp của UNDP, cho biết tại Lễ công bố Báo cáo phát triển con người tại Hà Nội. “Việc triển khai nhanh chóng và phổ cập vắc-xin đã giúp đưa cuộc sống trở lại bình thường và giảm áp lực cho các bệnh viện, trạm y tế và trường học. Chính sách linh hoạt và thích ứng của Chính phủ đã giúp các ngành như du lịch và vận tải có thể phục hồi ấn tượng vào năm 2022”.

UNDP cũng lưu ý rằng Việt Nam sẽ có nhiều thách thức trong thời gian tới. Biến đổi khí hậu là thách thức lớn nhất, làm di dời người dân và sinh kế của họ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến mức độ phát triển con người ở những khu vực dễ bị tổn thương nhất bởi biến đổi khí hậu.

Thứ hai, sự phát triển kinh tế của Việt Nam phụ thuộc vào xu hướng tăng trưởng ở phần còn lại của thế giới. Chiến tranh ở châu Âu, giá cả tăng cao và sự gián đoạn đối với các mô hình thương mại toàn cầu là những nguyên nhân quan trọng gây ra sự không chắc chắn. UNDP khuyến nghị Việt Nam tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giáo dục, đào tạo và nghiên cứu để nâng cao khả năng chống chịu của quốc gia và năng lực điều chỉnh nhanh chóng và linh hoạt trong bối cảnh toàn cầu đang thay đổi.

Điều quan trọng là, hệ thống bảo trợ xã hội của Việt Nam cần được hiện đại hóa để giúp mọi người dân có thể ứng phó được với rủi ro kinh tế và thiên tai và duy trì mức sống ngay cả trong thời kỳ khó khăn nhất. Kinh nghiệm từ đại dịch Covid-19 đã cho thấy có những điểm yếu trong hệ thống trợ giúp xã hội và bảo trợ xã hội. Việc số hóa đăng ký và cung cấp trợ giúp xã hội và dựa trên chứng minh nhân dân thay vì nơi cư trú tại địa phương sẽ giúp hệ thống phản ứng công bằng và nhanh chóng hơn trong những thời điểm rủi ro gia tăng.

***

Tải báo cáo tại đây: https://hdr.undp.org/human-development-report-2021-22

Để biết thêm thông tin, xin liên hệ:

Nguyễn Việt Lan, Phụ trách truyền thông UNDP, email: nguyen.viet.lan@undp.org, Đt: 0914436769