Quảng Nam, ngày 8/3/2024 – Nhân ngày Quốc tế Phụ nữ năm 2024, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) Việt Nam - Nhóm kỹ thuật Bình đẳng giới và bao trùm xã hội của Chương trình Đối tác hành động Quốc gia về Nhựa (NPAP), cùng Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế - IUCN (thông qua Chương trình đối tác chiến lược IUCN-PRO Việt Nam), tổ chức cuộc họp tham vấn tại Hội An về sự đóng góp của lưc lượng lao động phi chính thức (IWWs) trong giảm thiểu chất thải nhựa; thảo luận các góp ý cho tiến trình đàm phán của Thỏa thuận Toàn cầu về ô nhiễm nhựa; đồng thời tích hợp khu vực phi chính thức vào quá trình thực hiện EPR.

Hội thảo đã nhận được sự tham gia tích cực từ các cơ quan nhà nước, đơn vị nghiên cứu, thành viên của Nhóm Bình đẳng giới và Bao trùm xã hội (như đại diện từ Viện Chiến lước và chính sách (ISPONRE), Đại sứ quán Canada tại Việt Nam, DONRE, UNDP, IUCN…), Văn phòng EPR Việt Nam, PRO Việt Nam, các nhà tái chế và đơn vị báo chí.

Điều 54, 55 của Luật bảo vệ Môi trường năm 2020 (LEP) và các văn bản hướng dẫn đã quy định chi tiết việc thực hiện EPR tại Việt Nam. Theo đó, hệ thống EPR được kỳ vọng sẽ mang lại những thay đổi đáng kể cho hệ thống quản lý chất thải, đặc biệt tác động đến việc thu gom, tái chế chất thải nói chung của lực lượng phi chính thức. Chính sách EPR sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến hệ thống thu gom, phân loại và tái chế chất thải ở Việt Nam, mà một phần trong đó do khu vực phi chính thức đảm nhận.

Theo The Circulate Initiative (2023), trên toàn cầu, khoảng 60% lượng rác thải nhựa được thu gom và tái chế nhờ vào 20 triệu lao động phi chính thức, đa số là những nhóm dễ tổn thương nhất và bị bỏ ngoài lề của xã hội. Tại Việt Nam, khu vực phi chính thức, trong đó đến 90% thành phần là nữ giới, giúp thu gom hơn 30% các loại rác nhựa có thể tái chế, giảm bớt gánh nặng về tài chính cho các đơn vị thu gom chính thức và xa hơn là tiềm năng giảm thiểu chi ngân sách công cho việc thu gom và xử lý chất thải. Để hình thành nền kinh tế tuần hoàn nhựa và thực hiện các kế hoạch quốc gia, việc đảm bảo cho những người lao động phi chính thức có nhiều cơ hội cải thiện sinh kế và hỗ trợ họ chuyển dịch sang hệ thống quản lý chất thải chính thức là hết sức cần thiết.

Bà Ramla Khalidi, Trưởng Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam, khuyến nghị “Khu vực phi chính thức, bao gồm công nhân xử lý rác thải, người buôn bán phế liệu, cửa hàng phế liệu và những đối tượng khác, phải là một phần của bất kỳ giải pháp nào. Là một phần của chuỗi giá trị, khu vực phi chính thức có thể giúp các nhà sản xuất đạt được các mục tiêu tái chế theo hệ thống EPR. Tiếng nói của họ cần được lắng nghe và công nhận. EPR không chỉ liên quan đến trách nhiệm của nhà sản xuất đối với tỷ lệ tái chế mà còn là trách nhiệm đối với người dân trong chuỗi giá trị rác thải và đặc biệt là những người lao động xử lý rác thải phi chính thức, những người có sinh kế phụ thuộc vào việc thu gom rác thải.”

Bà Khadija Jarik, Bí thư thứ nhất, Đại sứ quán Canada, chia sẻ: "Ô nhiễm rác thải nhựa là một vấn đề toàn cầu đòi hỏi các biện pháp cấp bách. Chúng tôi cam kết toàn diện để chấm dứt rác thải nhựa và ô nhiễm khi hướng tới nền kinh tế tuần hoàn nhựa. Các chương trình EPR là một công cụ chính sách hiệu quả trong hệ thống quản lý chất thải nói chung, theo đó, cần tính đến bối cảnh địa phương và khu vực cũng như vai trò quan trọng của lực lượng phi chính thức trong xử lý rác thải”.

Trưởng đại diện quốc gia của IUCN ở Việt Nam, Ông Jake Brunner nhấn mạnh rằng: “Nhóm lao động nhặt rác, chủ yếu là phụ nữ, đang làm một công việc rất quan trọng là thu gom, vận chuyển và tiền xử lý các loại rác thải. Vì vậy, họ cũng đóng vai trò chính yếu trong nền kinh tế tuần hoàn. Thách thức ở đây là cải thiện điều kiện việc làm và gắn kết họ với hệ thống quản lý chất thải rắn chính thức. Điều này đòi hỏi cần phải thực hiện nghiêm ngặt việc phân loại rác thải tại nguồn, mở rộng quy mô đầu tư công vào thu gom, xử lý chất thải, và thực thi các quy định về chống xả rác”.

Trước phiên họp, các đại biểu và Nhóm kỹ thuật thăm quan một số mô hình thử nghiệm như “Ngôi nhà Xanh” hay “Cửa tiệm Hạnh phúc” được thiết kế và phát triển bởi những “người hùng thầm lặng”- nhóm thu gom phế liệu ở thành phố Hội An. Việc hiểu rõ hoàn cảnh địa phương và thúc đẩy các ý tưởng sáng tạo là phương thức tiếp cận để các thành viên Nhóm Bình đẳng giới và bao trùm xã hội NPAP có thể trao đổi, thông qua kế hoạch làm việc năm 2024, cũng như triển khai hoạt động thực tiễn tại các địa phương của Việt Nam.

--------------------------------------

Chương trình đối tác hành động Quốc gia về Nhựa (NPAP)
Chương trình đối tác hành động Quốc gia về Nhựa (NPAP) là nền tảng đối tác đa phương, đa chủ thể được chính phủ thiết lập, cho phép thực hiện hợp tác giữa chính phủ và đối tác quốc gia quan trọng khác để chuyển những cam kết về rác thải nhựa và ô nhiễm nhựa thành hành động. Từ tháng 8/2022, Ban thư ký Chương trình NPAP chính thức được điều phối bởi UNDP Việt Nam – đơn vị vận hành và điều hướng sự hỗ trợ các hoạt động của NPAP. 

Nhóm kỹ thuật Bình đẳng giới và bao trùm xã hội NPAP, thành lập chính thức ngày 15/12/2023, bao gồm 16 tổ chức thành viên từ nhà hoạch định chính sách, những đơn vị thu gom và tái chế đến các đối tác phát triển, nhà đầu tư tạo tác động, nhà đổi mới sáng tạo và chuyên gia về giới nhằm mục tiêu giảm thiểu rác thải nhựa và ô nhiễm nhựa thông qua thúc đẩy các giải pháp có bao hàm yếu tố bình đẳng giới và bao trùm xã hội, mà cân nhắc đến vai trò của khối phi chính thức và các nhóm xã hội khác nhau, hỗ trợ thu gom, phân loại và tái chế rác thải nhựa. Nhóm được điều phối bởi Trưởng nhóm – Đại sứ quán Canada tại Việt Nam, và Đồng Trưởng nhóm – Viện Chiến lược và Chính sách Tài nguyên và Môi trường (ISPONRE).
Website: http://npap.undp.org.vn/
Facebook: https://www.facebook.com/VietnamNPAP

About IUCN 
IUCN là một tổ chức thành viên với các thành viên quốc gia và các tổ chức phi chính phủ. IUCN tập trung nguồn lực và kinh nghiệm từ mạng lưới khoảng 1,400 tổ chức thành viên và 16,000 chuyên gia trên toàn cầu. IUCN là cơ quan hỗ trợ kỹ thuật cho các di sản thiên nhiên thế giới trên toàn cầu và cung cấp các giải pháp để bảo tồn các khu vực này.

Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) là một trong những tổ chức quốc tế bảo tồn đầu tiên có mặt tại Việt Nam từ giữa những năm 1980. Năm 1993, Chính phủ Việt Nam trở thành quốc gia thành viên của IUCN và văn phòng đại diện IUCN tại Hà Nội được thành lập vào cùng năm đó. Từ đó đến nay, IUCN đã có những đóng góp quan trọng trong bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ môi trường, chủ yếu thông qua hỗ trợ xây dựng luật và chính sách như Kế hoạch Hành động Đa dạng Sinh học Quốc gia (1995), Luật Bảo vệ và Phát triển Rừng (2004), Luật Bảo vệ Môi trường (2005), và Luật Đa dạng Sinh học (2008), Luật Bảo vệ Môi trường (2020). Các đối tác của IUCN bao gồm Quốc Hội, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, các bộ ngành, doanh nghiệp và các tổ chức phi chính phủ địa phương

Chương trình hiện tại của IUCN Việt Nam tập trung chủ yếu vào một số lĩnh vực chính như bảo tồn nước và đất ngập nước, biển và vùng bờ, doanh nghiệp và đa dạng sinh học, Di sản Thiên nhiên Thế giới và các Khu bảo vệ. IUCN cũng hợp tác với các bên liên quan để giám sát các hoạt động dự án; hỗ trợ các tổ chức phi Chính phủ thông qua cơ chế tài trợ quỹ dự án nhỏ; thí điểm các dự án và mô hình mới cải tiến; cải thiện chất lượng truyền thông môi trường; hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực thực hiện các hoạt động bảo vệ môi trường; và hợp tác cùng với các cơ quan Chính phủ để trình diễn lợi ích của các Giải pháp Dựa vào Thiên nhiên (NBS) nhằm giải quyết các vấn đề về môi trường. IUCN hiện đang triển khai chương trình Quỹ đối tác các Hệ sinh thái Trọng yếu (CEPF) tại Điểm nóng Indo-Burma.
www.iucn.org
https://twitter.com/IUCN/