Bài viết trên Báo Chính phủ ngày 4 tháng 9, 2025

Bài viết của bà Kanni Wignaraja, Trợ lý Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc, Giám đốc khu vực châu Á – Thái Bình Dương của Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), và bà Ramla Khalidi, Trưởng Đại diện UNDP tại Việt Nam.

Di sản của tiến bộ, cột mốc chung của chúng ta

Tháng 9 này, Việt Nam kỉ niệm 80 năm Tuyên ngôn Độc lập – một thời khắc tự hào để cùng nhìn lại chặng đường đầy thử thách đã vượt qua, đồng thời tự tin tiến tới vị thế là một quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045. 

Năm nay cũng đánh dấu kỉ niệm 80 năm thành lập Liên Hợp Quốc, cùng lời nhắc nhở về sự đồng hành với Việt Nam trong hành trình phát triển dựa trên những giá trị chung: nhân phẩm, bình đằng và niềm tin vững chắc vào năng lực của toàn dân. 

Với UNDP, câu chuyện của chúng tôi và hành trình đồng hành với Việt Nam mang ý nghĩa đặc biệt. Trải qua 5 thập kỉ, Việt Nam và UNDP đã cùng hợp tác để thúc đẩy sự phát triển của quốc gia. Từ giai đoạn phục hồi sau chiến tranh tới thời kì Đổi Mới, từ việc giúp hàng triệu người thoát khỏi đói nghèo tới mở rộng cơ hội tiếp cận với giáo dục và chăm sóc y tế cho toàn dân – hành trình phát triển con người của Việt Nam là câu chuyện của ý chí kiên cường và nghị lực bền bỉ. 

Hướng tới mục tiêu tăng trưởng chất lượng

Việt Nam đang ở ngưỡng cửa trở thành 1 nước có thu nhập trung bình cao. Nhưng câu hỏi thực sự ở đây - khi chúng ta đang hướng tới mục tiêu năm 2045 và dấu mốc tròn một thế kỉ - không chỉ là chúng ta phát triển nhanh thế nào, mà còn là nền kinh tế của chúng ta tăng trưởng tốt đến đâu. 

Chặng đường tiếp theo cần phải tập trung vào tăng trưởng chất lượng: có sức chống chịu tốt trước các cú sốc; giảm dấu chân các-bon; và công bằng cho tất cả mọi người. Các kế hoạch của Việt Nam đã thể hiện rõ điều này, với các cam kết về tăng năng suất đa ngành, năng lượng tái tạo, nền kinh tế tuần hoàn và thu hẹp khoảng cách vùng miền. Không chỉ vây, còn là câu chuyện chuẩn bị lực lượng lao động cho tương lai, đảm bảo mọi người dân đều được sống hạnh phúc và khỏe mạnh. 

Nhưng sự thay đổi này diễn ra trong bối cảnh thế giới đang được định hình lại bởi trí tuệ nhân tạo, tự động hóa, chuyển dịch thương mại toàn cầu, và tác động của biến đổi khí hậu. Cùng với đó, Việt Nam cũng phải đối mặt với những thách thức nhân khẩu học của tình trạng dân số già, trong khi không gian tài chính để mở rộng chăm sóc sức khỏe và an sinh xã hội cho “thế hệ bạc” vẫn còn quá hẹp. Để giải quyết những thách thức này đòi hỏi một kế hoạch thông minh và những chính sách bao trùm, vượt ra ngoài những chỉ số tăng trưởng kinh tế thông thường. 

Ba thay đổi chiến lược hướng tới tăng trưởng chất lượng

1. Từ tăng trưởng dựa vào tài nguyên chuyển sang phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo
Việt Nam có thể chuyển từ mô hình phát triển phụ thuộc vào vốn và nhân công sang một mô hình dựa trên đổi mới, công nghệ và kĩ năng. Mục tiêu kép về phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường yêu cầu lực lượng lao động của Việt Nam phải trang bị những kĩ năng mới và khả năng thích ứng cao. Đầu tư vào giáo dục và đào tạo lại kĩ năng cần được đẩy mạnh hơn nữa, bởi ngân sách hiện tại cho Nghiên cứu và Phát triển chỉ chiếm 0,2% GDP. Các quan hệ đối tác công-tư và hợp tác quốc tế sẽ là chìa khóa cho mô hình tăng trưởng mới này. 
2. Chuyển dịch năng lượng công bằng và bao trùm
Với mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 và vai trò quan trọng trong Quan hệ Đối tác Chuyển dịch Năng lượng Công bằng (JETP), Việt Nam đang tăng tốc mạnh mẽ. Nhưng sự chuyển dịch này có thể bị gián đoạn. Chính sách phải đảm bảo rằng việc làm xanh được tiếp cận rộng rãi, hoạt động đào tạo lại kĩ năng luôn sẵn sàng, và các cộng đồng dễ bị tổn thương luôn được hỗ trợ. Đây không chỉ là câu chuyện về tăng trưởng kinh tế, mà còn gắn với sự bền vững của môi trường sống và công bằng xã hội. Điều này còn đặc biệt hơn cả trong bối cảnh dân số già. 
3. Một bộ máy nhà nước có năng lực, lấy con người làm trung tâm
Các tổ chức có năng lực phản ứng nhanh, đặc biệt ở cấp địa phương, là vô cùng quan trọng trong việc cung cấp các dịch vụ công chất lượng. Sự chuyển đổi sang mô hình nhà nước 2 cấp mang tới nhiều cơ hội cũng như thách thức. Việc gần gũi hơn với cộng đồng giúp chính quyền hiểu rõ nhu cầu của người dân, nhưng đồng thời đặt áp lực lớn lên năng lực quản trị của địa phương. Đầu tư vào các cơ quan công cộng – thông qua công cụ kĩ thuật số, hệ thống dữ liệu và mô hình dịch vụ thích ứng – sẽ đòi hỏi các cơ chế quản trị phải có khả năng đáp ứng cao để mang lại hiệu quả phát triển.

Đồng hành trên hành trình thế kỉ
Những tiến bộ của Việt Nam trong số hóa dịch vụ công, giảm thiểu rủi ro thiên tai, phát triển cộng đồng và năng lượng tái tạo đã truyền cảm hứng cho thế giới. UNDP cam kết sẽ tiếp tục lan tỏa những bài học kinh nghiệm này – những điều rất đáng khích lệ và truyền cảm hứng, ra thế giới để khẳng định tiếng nói của Việt Nam trong việc ủng hộ chủ nghĩa đa phương. 

Khi cả Liên Hợp Quốc và Việt Nam cùng bước vào thập kỉ thứ tám, chúng ta được nhắc nhở rằng hòa bình và tiến bộ là kết quả của những giá trị và nỗ lực chung. Lựa chọn của chúng ta hôm nay không chỉ định hình tương lai của Việt Nam trong 20 năm tới, mà còn là tương lai của cả khu vực. 

Thế giới cần lắng nghe câu chuyện này.