Hà Nội, ngày 29/09/2025 – Đối mặt với vòng xoáy rủi ro kép từ nắng nóng kéo dài, ô nhiễm không khí và các hiện tượng thời tiết cực đoan, người lao động ngoài trời tại Hà Nội, ngoài những nỗ lực tự thân cần một hệ thống hỗ trợ bền vững, với sự phối hợp đa bên từ chính quyền, doanh nghiệp, cộng đồng, cùng các giải pháp đồng bộ về an sinh, hạ tầng và ứng phó biến đổi khí hậu. 

Trên đây là một số kết quả nghiên cứu chính từ nghiên cứu mới nhất do Doanh nghiệp xã hội ECUE và mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống thực hiện, phối hợp với Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam. Khảo sát thuộc hoạt động nghiên cứu và hỗ trợ kỹ thuật chuyên đề “Thúc đẩy hoà nhập xã hội và thích ứng với biến đổi khí hậu tại Tp Hà Nội” do Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc (DFAT) tài trợ thông qua Chương trình nghiên cứu Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI) của UNDP tại Việt Nam. 

Thời tiết cực đoan: Rủi ro kép và vòng luẩn quẩn

Khảo sát với sự tham gia của hơn 300 người lao động ngoài trời tại Hà Nội cho thấy họ đang đối mặt với hai nhóm rủi ro chính từ thời tiết cực đoan:

• Rủi ro tích lũy: Các hiện tượng thời tiết kéo dài như nắng nóng, ô nhiễm không khí và tiếng ồn gây tổn hại dần dần đến sức khỏe thể chất và tinh thần, dù không phải lúc nào cũng dễ nhận thấy ngay.
• Rủi ro sự kiện: Các hiện tượng thời tiết đột ngột như mưa bão, giông lốc, ngập úng… gây gián đoạn nghiêm trọng tới sinh kế, buộc người lao động phải tạm ngừng công việc hoặc làm việc trong điều kiện thiếu an toàn.

Sự kết hợp của hai loại rủi ro này tạo nên một chu kỳ tiêu cực, trong đó những tác động tích lũy làm giảm khả năng ứng phó với các rủi ro sự kiện, từ đó làm trầm trọng thêm tình trạng bấp bênh của người lao động.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, nắng nóng và mưa bão là hai hình thái thời tiết ảnh hưởng nặng nề nhất đến sức khỏe, công việc và đời sống của lao động ngoài trời. Dù nhiều người đã chủ động ứng phó như thay đổi giờ làm, tìm chỗ trú, dùng đồ bảo hộ tự chế…, nhưng các giải pháp hiện tại vẫn mang tính cá nhân, ngắn hạn và thiếu bền vững. Bên cạnh đó, tác động của thời tiết cực đoan không đồng đều mà biểu hiện khác biệt rõ rệt tùy thuộc vào đặc thù công việc, giới tính, tình trạng cơ thể, thời gian lao động, điều kiện làm việc và khả năng tiếp cận các biện pháp bảo hộ hay hỗ trợ. Điều này khẳng định rằng các giải pháp can thiệp cần được thiết kế riêng biệt, có tính đến sự khác nhau giữa các nhóm nghề (ví dụ: người bán hàng rong, nhân viên giao hàng, công nhân xây dựng, v.v.).

Những tiếng nói từ thực tiễn

Câu chuyện của chị Đỗ Thị Hồng, một người thu gom phế liệu tại Hà Nội tham gia tọa đàm là minh chứng điển hình: “Mưa nắng ảnh hưởng rất nhiều đến công việc, sức khỏe và cuộc sống của những người thu gom đồng nát như chúng tôi. Những ngày nắng nóng, rong ruổi ngoài đường rất mệt mỏi, nguy cơ sốc nhiệt cao, các khu vực bãi rác, bãi phế liệu mùi hôi bốc lên nồng nặc, rất khó chịu. Những ngày mưa thì phải nghỉ làm vì đồ đồng nát, giấy bìa dễ bị ướt không ai thu mua, đi cố cũng vô ích. Suốt ngày rong ruổi ngoài đường nên dù rất cố gắng bảo vệ sức khoẻ, mặc áo mưa, khẩu trang, mũ nón đầy đủ nhưng không thể tránh được những trận ốm do nắng mưa bất chợt.” 

Chị Nguyễn Thảo Đan, một ca sĩ hát rong khiếm thị, kể lại trải nghiệm cùng nhóm nhạc của mình: “Nhóm nhạc của bọn mình thường biểu diễn ngoài trời, chủ yếu ở công viên Thống Nhất và khu vực bờ hồ. Ở bờ hồ có mái che, nên những lúc trời nắng gắt hay mưa bất chợt thì vẫn có chỗ trú, thuận tiện hơn rất nhiều. Trong nhóm có nhiều thành viên là người khiếm thị, nên mỗi khi thời tiết xấu, họ gần như không thể hỗ trợ việc thu dọn đồ đạc. Những lúc như vậy chỉ còn ban hậu cần phải nhanh chóng chạy lo cất nhạc cụ, loa đài. Nếu thành phố có thể lắp thêm mái che ở các địa điểm công cộng ngoài trời thì chắc chắn sẽ giúp ích rất nhiều cho các nhóm nhạc như bọn mình.”

Anh Trần Tiến Hiện, tài xế xe ôm truyền thống chia sẻ: “Lái xe ngoài đường trời nắng nóng rất mệt, có nhiều hôm chạy liên tục đến mức choáng váng, tôi phải tấp vào vỉa hè chỗ có bóng râm để nghỉ ngơi một lúc. Chỉ mong đường phố có thêm nhiều cây xanh, nhiều bóng mát thì chạy xe sẽ đỡ cực hơn. Với lại, nếu hạn chế được khói bụi từ xe cộ thì tốt quá, nhất là mấy chiếc xe cũ nát, hết hạn đăng kiểm mà vẫn chạy, xả khói đen đặc gây ô nhiễm nặng nề.”

Hướng tới giải pháp bền vững và có sự tham gia

Từ ý kiến của người lao động ngoài trời tham gia khảo sát, nghiên cứu đã đề xuất nhiều giải pháp nhằm ứng phó và giảm thiểu tác động của thời tiết cực đoan. Các khuyến nghị bao gồm: Cải thiện hạ tầng đô thị theo hướng “xanh hóa”; mở rộng không gian công cộng; tăng cường bảo vệ môi trường; đảm bảo tính dung hợp và lồng ghép trong các biện pháp chính sách ứng phó với điều kiện thời tiết cực đoan với an sinh xã hội và ngược lại. Đồng thời, cần thúc đẩy sự tham gia và nâng cao tiếng nói của chính người lao động ngoài trời, tăng cường cơ chế tham vấn và đối thoại trực tiếp với người lao động ngoài trời trong quá trình xây dựng và thực thi chính sách phát triển đô thị và ứng phó với biến đổi khí hậu. 

Tuy nhiên, để các giải pháp này phát huy hiệu quả, không thể chỉ dựa vào những nỗ lực đơn lẻ mang tính cá nhân, mà cần một cách tiếp cận toàn diện, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan. Chính quyền, doanh nghiệp, tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư đều giữ vai trò quan trọng trong việc xây dựng một hệ thống hỗ trợ bền vững. Khi các bên cùng hành động, không chỉ giúp tăng cường khả năng thích ứng cho nhóm lao động dễ bị tổn thương và quan trọng hơn còn đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau trước biến đổi khí hậu, giúp kiến tạo một thủ đô an toàn, dung hợp và đáng sống. 

Tìm hiểu thêm các câu chuyện về Thời tiết cực đoan và người lao động ngoài trời trong khuôn khổ nghiên cứu tại đây: https://docs.google.com/document/d/1AS0UCKl_qrXWpKQ2-uQWlR3uJsY-BqYCRjuRIGH1aa8/edit?usp=sharing  
===
Thông tin liên lạc:
Mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống:
●    Lê Quang Minh – Cán bộ chương trình
●    Email: lequangminh@ecue.vn
●    Phone: 0367090888.
Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam:
●    Trần Thị Vân Anh – Cán bộ truyền thông
●    Email: tran.thi.van.anh@undp.org
●    Phone: 0363585842