Fırsatlar yaratmak ve eşitsizliklerin artmasını ve ekonomilerin rekabet gücünün azalmasını önlemek için adil geçişe daha büyük vurgu yapılması gerekiyor

New York, 5 Kasım 2022 – Yaklaşan COP27 iklim müzakereleri öncesinde Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından bugün yayımlanan yeni rapora göre, önerilen net sıfır emisyonlu yollara geçişler iyi yönetilmezse, “yeşil devrim”in sunduğu fırsatlardan yararlanamayan ülkeler artan sosyal eşitsizlik, toplumsal karmaşa ve rekabet gücü düşen ekonomi riskleriyle karşı karşıya kalabilecek.

Ülkeler sürdürülebilir ekonomiye geçerken, bu sürecin adil ve hakkaniyetli biçimde yürütülmesi kritik önem taşıyor. “Adil geçiş” kavramı, Paris Anlaşması’yla ortaya konulan küresel iklim hedeflerini başarmanın anahtarını oluşturuyor.

Rapora göre “adil geçiş” tabiri, Paris Anlaşması kapsamında en son verilen ulusal iklim taahhütlerinin yüzde 38’inde, uzun vadeli stratejilerin yüzde 56’sında ifade ediliyor, ancak yapılması gereken daha çok iş var.

“Adil Geçiş Paris Anlaşması'nın Hedeflerini Nasıl Gerçekleştirebilir?” başlıklı rapor, hem Ulusal Katkı Beyanları (UKB’ler) adıyla anılan artırılmış kısa vadeli iklim taahhütlerini hem de ülkelerin net sıfır planlarını tanımladıkları uzun vadeli stratejileri analiz ediyor. Adil geçişte öncülük eden beş ülkede kullanılan yaklaşımları sunuyor: Antigua ve Barbuda, Kosta Rika, Hindistan, Sırbistan ve Güney Afrika. Ayrıca, adil geçişin Paris Anlaşması hedeflerinin gerçekleştirilmesine fayda sağlayabileceği beş temel yolu ortaya koyuyor.

“İklim değişikliği yoğunlaşıyor ve dünya büyük bir enerji darlığı yaşıyorken, birçok ülke fosil yakıtları terk ediyor ve, artık yegane mantıklı ekonomik seçenek olan, yarının yeşil enerji altyapısına yatırım yapıyor” diyen UNDP Başkanı Achim Steiner sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu yeni rapor, enerji sektörü ve ötesinde, yeni yeşil ekonomi becerilerine sahip çalışanların yaratılması ve sosyal korumaya erişimin sağlanmasından ülkelerin UKB’lerinin net sıfır geleceğe giden belirli rotayı ortaya koymasına kadar her şey için, hakkaniyetli ve eşitlikçi bir adil geçişe yönelik hızın nasıl artırılacağına ilişkin gerçek hayattan içgörüler sunuyor.”

Raporun bulgularına göre:

• 31 Ekim 2022 itibarıyla artırılmış UKB’lerini sunmuş olan 170 ülkenin 65’i (yüzde 38) açık biçimde adil geçişe atıf yapıyor. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler hemen hemen eşit oranda (yüzde 51 ve 49), Orta ve Doğu Avrupa önde, ardından Amerika Kıtaları ve Karayipler ve Afrika geliyor. Asya-Pasifik ve Arap Ülkeleri ise geriden geliyor. Ancak, ülkeler arasında yalnız 11’i (yüzde 17), UKB’lerinde adil geçişe münhasıran bir bölüm ayırmış.
• 31 Ekim 2022 itibarıyla sunulmuş olan 52 uzun vadeli stratejiden (LTS) 29’u (yüzde 56) açık biçimde adil geçişten söz ediyor, bunların içinde 17’si Avrupa ve Orta Asya ülkeleri, ardından Asya-Pasifik, Amerika Kıtaları ve Karayipler geliyor. Afrika ve Arap Ülkeleri geriden geliyor. Kısa vadeli planlarda durum daha iyi olmakla birlikte, ülkelerden yalnız 16’sı (yüzde 55), kendi LTS’lerinde adil geçişe münhasıran bir bölüm ayırmış.

İyi haber olarak, adil geçişe atıf yapan artırılmış UKB’leri olan birçok ülke, adil geçiş ile sosyo-ekonomik mülahazaları birbiriyle ilişkilendiriyor (yüzde 72) ve/veya somut adil geçiş önlemleri öneriyor (yüzde 66).

Öte yandan rapor, ülkelerin kısa veya uzun vadeli iklim planlarında Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA’lar) veya toplumsal cinsiyet eşitliği ile bağlantı kurmadığını belirtiyor, ki bu önemli bir fırsatın kaçtığını gösteriyor. Adil geçişten söz eden ülkelerin yalnız 6’sı UKB’lerinde, 4’ü de yalnız LTS’de SKA’lardan söz ediyor; toplumsal cinsiyet etkilerine atıf ise UKB’de 10 ülke ve LTS’de 7 ülke tarafından yapılıyor.

Rapora göre, adil geçiş bakımından en çok dikkati ise enerji sektörü çekiyor; ancak kalkınma kazanımlarının azami kılınması için, kapsamlı tüm ekonomi, tüm toplum yaklaşımına -yani tüm sektörleri ele alan ve tüm paydaşların benimseyeceği yaklaşıma- ihtiyaç var.

UNDP, İklim Sözü kapsamında, UNDP Adil Geçişi UKB’ler ve LTS’lere Yerleştirme Çerçevesini kullanarak, 34 ülkenin adil geçiş ilkeleri, süreci ve uygulamalarını güçlendirmesine destek veriyor. Bu destek değerlendirme, katılım, kurumsal politika ve kapasite geliştirme, finans olmak üzere dört alanda sağlanarak ülkelerin adil geçiş ilkeleri hakkında farkındalığını artırma, adil geçiş süreçlerine girişme yeteneklerini güçlendirme, adil geçiş uygulama kapasitelerini geliştirme hedeflerini güdüyor.

Raporun tamamını görmek için: http://climatepromise.undp.org/just-transition-report

Basın İletişim:

mehmet.erdogan@undp.org

dylan.lowthian@undp.org

Editörlere Not: Rapor, ülkelerin yalnız UKB ve LTS’lerini analiz ediyor. Avrupa Birliği’nin UKB ve LTS’si istatistiklere dahil edilmemiştir.