Bäsleşik, Global Daşky Gurşaw Guramasy (GEF) tarapyndan maliýeleşdirilýän we Türkmenistanyň Daşky Gurşawy Goramak Ministrligi bilen bilelikde durmuşa geçirilýän BMGÖM / GEF "Köp sanly bähbitleriň alynmagy üçin Aral deňziniň giňişliginde ýer serişdelerini we ýokary tebigy gymmatlygy bolan ekoulgamlary gorap saklamak we durnukly dolandyrmak" taslamasynyň çäginde geçirilýär.

Bäsleşik, Aral deňziniň krizisiniň täsiri has ýiti duýulýan we BMGÖM we hyzmatdaşlar eýýäm ýerli jemgyýetleri goldamak üçin giňişleýin işleri alyp barýan Türkmenistanyň Daşoguz we Lebap welaýatlarynyň ýaşaýjylary üçin gurnaldy.

Bäsleşigiň esasy maksady, oba ýaşaýjylaryny howanyň üýtgemegine durnukly we Aral deňziniň krizisiniň täsirini azaltmaga kömek edýän, zenanlaryň ýolbaşçylygyna we gatnaşmagyna aýratyn üns berýän innowasion pikirleri ösdürmäge we durmuşa geçirmäge höweslendirmek.

Daýhanlar, hususy telekeçiler we Daşoguz we Lebap welaýatlarynyň jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri gatnaşmaga çagyrylýar. Şol bir wagtyň özünde, taslamalar zenanlaryň durnukly ösüşde we howanyň uýgunlaşmagyndaky roluny görkezmeli we berkitmeli.

Umumy kontekst we kynçylyklar

Aral deňzi Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegine iň gowşak sebitlerden biridir. Aral deňziniň krizisiniň netijeleri, esasanam taslamanyň durmuşa geçirilýän Daşoguz we Lebap welaýatlarynda ýüze çykýar.

Esasy kynçylyklar

• Öý hojalygyny we bagbançylyga işjeň gatnaşýan zenanlar üçin aýratyn ähmiýete eýe bolan öý meýdanlaryny suwarmak üçin ýeterliksiz suwy rejeli paýlaýyş we hasaba alyş ulgamy.

• Zenanlaryň maşgalalaryň we jemgyýetleriň azyk howpsuzlygyna ep-esli goşant goşýan öý meýdanlarynda ösdürilip ýetişdirilýän önümleriň toplumlaýyn hasaba alynmazlygy.

• Gurak ýyllarda ekin hasylynyň we öri meýdanlarynyň öndürijiliginiň peselmegi (50-70%-e çenli), bu bolsa durnukly girdeji çeşmelerini üpjün etmegi kynlaşdyrýar. Bu, zenanlaryň innowasiýa tejribesini ulanmak we oba hojalygyny howanyň üýtgemegine uýgunlaşdyrmak üçin aýratyn üns berilmegini talap edýär.

• Durnukly hojalyk usullaryny durmuşa geçirmek we tebigy baýlyklary netijeli dolandyrmak üçin zerur bolan ýöriteleşdirilen bilimlere, okuwlara we çeşmelere zenanlaryň çäkli elýeterliligi.

Maksat we meseleler

Maksat:

Howanyň üýtgemegine uýgunlaşmaga we onuň netijelerini gowşatmaga goşant goşýan täze, ekologiýa taýdan arassa girdeji çeşmelerini döretmek arkaly taslamanyň synag sebitlerinde oba ýaşaýjylarynyň, esasanam zenanlaryň ykdysady durnuklylygyny ýokarlandyrmak.

Meseleler:

• kiçi we orta telekeçiligiň ösüşini höweslendirmek;

• ýerden peýdalanmagyň durnukly modellerini we suw serişdelerini rejeli peýdalanmagy höweslendirmek;

• telekeçiligi meýilleşdirmek, marketing we maliýe dolandyryş başarnyklaryny 

öwretmek;

• howanyň üýtgemeginiň täsiri we mümkin uýgunlaşma ýollary barada habardarlygy ýokarlandyrmak.

Tematiki ugurlar

Gatnaşyjylar aşakdaky kategoriýalaryň birinde pikirleri iberip bilerler:

• alternatiw oba hojalygy we agriturizm;

• eko-senetler we galyndylary gaýtadan işlemek;

• “ýaşyl” ykdysadyýet üçin hyzmatlar we tehnologiýalar;

• eko-bilim we habarlylyk.

Tabşyrmagyň görnüşi: prezentasiýa (PowerPoint ýa-da PDF), wideo (3 minuda çenli) ýa-da tekst görnüşinde taslama beýany.

Her bir arzada aşakdakylar bolmaly: taslamanyň ady, kategoriýa, awtor/topar, meseläniň beýany, çözgüt, maksatly topar, işewürlik modeli, durmuşa geçiriş meýilnamasy, topar, garaşylýan netijeler.

Bäsdeşlik tapgyrlary

1. Arzalary kabul ediş

Arzalar 2025-nji ýylyň 15-nji oktýabryna çenli kabul ediler.

2. Finalçylary saýlamak

Iň oňat pikirler ýaryşyň finalyna çagyrylar.

3. Jemleýji we baýrak gowşurylyş dabarasy

Final 2025-nji ýylyň 25-nji oktýabrynda geçiriler. Ýeňijiler BMGÖM-den baýrak alarlar we geljekde BMGÖM-iň grant başlangyçlaryna gatnaşmak üçin serediler.

4. Ýeňijilere goldaw

Finalçylar geljekde pikirlerini durmuşa geçirmek üçin UNDP/GEF taslamasynyň hünärmenlerinden goşmaça goldaw we maslahat alyp bilerler.

Garaşylýan netijeler

• Maksatly sebitlerde döredilen täze, durnukly kärhanalaryň döremegi.

• Zenanlaryň ykdysady garaşsyzlygyny we durmuş ýagdaýyny ýokarlandyrmak.

• Howanyň üýtgemegine uýgunlaşmagyň üstünlikli mysallaryny görkezmek.

• Tebigy baýlyklary tygşytly peýdalanmak barada jemgyýetleriň arasynda habardarlygy ýokarlandyrmak.

Bu bäsleşik diňe bir bäsdeşlik bolman, eýsem oba ilatynyň, esasanam zenanlaryň howanyň üýtgemeginiň täsirlerine garşy göreşde esasy özgerişlere öwrülip biljek ýerli jemgyýetleriň ösmegine itergi bolar.