Toshkent, 2022-yil 12-may - Qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanadigan texnologiya va uskunalar ishlab chiqarish korxonalarida va xonadonlarda qanday ishlaydi? Ular o'z egalariga va atrof-muhitga qanday foyda keltiradi? Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot dasturining O‘zbekistondagi vakolatxonasi hamda Buyuk Britaniya Tashqi ishlar va xalqaro hamkorlik vazirligining qo‘shma loyihasi doirasida tashkil etilgan ekskursiya davomida Toshkentdagi oliy o‘quv muassasalari talabalari ana shu savollarga javob oldilar.

2019-yilda O‘zbekistonda qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan (QTEM) kengroq foydalanishga qaratilgan loyihalarni amalga oshirishni jadallashtirish uchun normativ-huquqiy bazani yaratuvchi “Qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish to‘g‘risida”gi va “Davlat-xususiy sheriklik to‘g‘risida”gi qonunlar qabul qilindi. Ushbu qonunlar qayta tiklanadigan energiya qurilmalarini ishlab chiqaruvchilar va turar-joy binolarida qayta tiklanadigan energiya manbalaridan ishlab chiqarilgan energiyadan foydalanadigan jismoniy shaxslar uchun imtiyozlar va preferensiyalarni nazarda tutadi. Hozirda xususiy elektr energiyasi ishlab chiqaruvchilar energiya ta’minoti korxonalari bilan shartnomalar tuzib, ortiqcha elektr energiyasini tarmoqqa sotishlari mumkin. Ushbu kelishuvlar uy xo'jaliklari egalarini quyosh fotoelektr stantsiyalarini (QFS) o'rnatishga undaydi va tarmoqdan iste'mol qilinadigan elektr energiyasi uchun to'lovni sezilarli darajada kamaytiradi.

Ekskursiya davomida talabalar uy egasi quvvati nafaqat oilaning elektr energiyasiga bo‘lgan ehtiyojini qoplashga, balki uning ortiqcha qismini tarmoqqa sotish uchun ham yetarli  quyosh elektr stansiyasi o‘rnatgan turar-joy binosiga  tashrif buyurishdi. Uy egasi Rustam Yodgorovning aytishicha, FES yordamida elektr energiyasi ishlab chiqarish imkonini beruvchi tizimni o‘rnatish va ro‘yxatdan o‘tkazish oson. «Uyimning tomiga o‘rnatilgan quyosh fotoelektr panellari, avvalo, atrof-muhitni yaxshilashga qo‘shilgan hissa. Bundan tashqari, yagona energiya ta’minoti tizimidan mustaqil bo‘lib, ortiqcha energiyani davlatga sotish imkonini beradi», — dedi Rustam Yodgorov.

Toshkent davlat transport universiteti talabasi Timur Batretdinov o‘z taassurotlari bilan o‘rtoqlashdi: «Xususiy uy xo‘jaliklari tajribasi nafaqat turar-joylarda, balki transport kompaniyalarida ham ko‘lamini yanada kengaytirish uchun katta imkoniyatlarga ega. Hozirda “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ elektr energiyasini tarmoqdan iste’mol qilmoqda, biroq qayta tiklash texnologiyasi tufayli poyezdlar ham elektr energiyasi ishlab chiqarish imkoniyatiga ega va bu elektr energiyasini tarmoqqa qaytarish kompaniyaga O‘zbekistonda elektr energiyasi ishlab chiqarishga hissa qo‘shish hamda energiyani iste'mol qilishni kamaytirishga va xarajatlarni optimallashtirishga yordam beradi".

Quyosh energiyasidan foydalangan holda elektr energiyasi, issiq suv ta’minoti, issiqlik ta’minoti va energiyani tejash bo‘yicha texnologik yechimlarni taqdim etgan “All Solar” kompaniyasiga tashrif buyurish talabalarda katta qiziqish uyg‘otdi. Suvni isitish uchun quyosh panellari uylarning tomiga o'rnatiladi va issiq suv ta'minoti va isitish uchun qulay yechimdir.

Toshkent davlat texnika universitetida talabalar talabalar shaharchasida o‘rnatilgan quyosh va shamol energiyasi generatorlari bilan tanishdi. Universitet vakillari ishtirokchilarni inshootlar samaradorligini baholashga qaratilgan tadqiqotlar bilan tanishtirdi, ular davomida mamlakat dengiz sohilida bo'lmasa ham, shamol energiyasidan foydalangan holda O‘zbekistonning ayrim hududlarida elektr energiyasini ishlab chiqarishni joriy etish imkoniyati mavjudligi  aniqlandi. Odatda shamol turbinalarining eng yuqori samaradorligi shamolning barqaror mavjudligi bo'lgan qirg'oq hududlarida erishiladi. Biroq, O‘zbekistonning ayrim hududlarida shamol tezligi shamol generatorlarining samarali ishlashi va  tarmoqga yetarli miqdorda elektr energiyasi ishlab chiqarishi uchun ham yetarli.

Kelgusida O‘zbekiston Respublikasi Gidrometeorologiya xizmatlari markazi (O‘zgidromet) bilan hamkorlikda amalga oshirilayotgan va Buyuk Britaniya Tashqi ishlar va Xalqaro Taraqqiyot (FCDO) vazirligi tomonidan moliyalashtiriladigan BMT Taraqqiyot Dasturining “Markaziy Osiyoda iqlim xavfsizligi bo‘yicha siyosiy harakatlar – II bosqich” mintaqaviy loyihasi iqlim o'zgarishiga qarshi kurash bilan bog'liq muammolarni hal qilishga qiziqqan talabalarni  jalb qilish uchun o'quv sayohatlari va interaktiv tadbirlarni tashkil etishni rejalashtirmoqda.