LocationsKuchlarni birlashtirish: BMTTD Orolbo‘yi mintaqasida iqlimga moslashgan qishloq xo‘jaligini qo‘llab-quvvatlaydi
19-September, 2025
Nukus, Qoraqalpog‘iston - 2025-yil 15-16-sentyabr kunlari Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot Dasturi (BMTTD) Nukusda iqlim o‘zgarishiga moslashuvchan qishloq xo‘jaligi bo‘yicha tajriba almashish uchun O‘zbekiston va Rossiyaning yetakchi olimlari va amaliyotchilarini birlashtirgan ikki kunlik tadbirni tashkil etdi. Tashabbus mintaqa qishloq xo‘jaligining suv resurslari tanqisligi sharoitlariga chidamliligini oshirish uchun ikki tomonlama hamkorlik istiqbollarini kengaytirishga qaratilgan.
Tadbirda Qoraqalpog‘iston don va sholi ilmiy-ishlab chiqarish birlashmasi, Qoraqalpog‘iston dehqonchilik ilmiy-tadqiqot instituti, O‘zbekiston sholichilik ilmiy-tadqiqot instituti, O‘zbekiston o‘simliklar genetik resurslari ilmiy-tadqiqot instituti, "Donskoy" agrar ilmiy markazi, VNIIMK, Rossiya Fanlar akademiyasining Federal agroekologiya ilmiy markazi, Kaspiy bo‘yi agrar federal ilmiy markazi, M.V. Lomonosov nomidagi Moskva davlat universiteti, Jo’qorg’i Kenges (Oliy Davlat Qonun chiqaruvchi hokimiyat Organi), Qishloq xo‘jaligi vazirligi, O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining Qoraqalpog‘istondagi bo‘limi va respublikaning boshqa tegishli muassasalari vakillari ishtirok etib, Rossiyaning ilg‘or agrotexnologiyalari bilan tanishdilar va Qoraqalpog‘iston sharoitida qurg‘oqchilikka chidamli va resurslarni tejaydigan ekinlarning yangi navlari va texnologiyalarini joriy etish istiqbollarini muhokama qildilar.
Muhokamalar davomida tadbir ishtirokchilari innovatsion agrotexnologiyalarni joriy etish orqali qurg‘oqchil dehqonchilik muammolarini hal qilishga kompleks yondashuv tajribasi bilan o‘rtoqlashdilar. Bunda sholining Orolbo‘yi sharoitida o‘sishi mumkin bo‘lgan kam suv talab qiluvchi navlarini ishlab chiqarishga joriy etishga alohida e’tibor qaratildi. Bundan tashqari, rossiyalik mutaxassislar qishloq xo‘jaligi ekinlarining turli navlarini turli iqlim sharoitlariga moslashtirish bo‘yicha agrobiologik baholash natijalarini taqdim etdi. Shuningdek, ular Rostov viloyatida suv resurslaridan cheklangan holda quruq sholi yetishtirish tajribasi bilan o‘rtoqlashdilar, bu esa Qoraqalpog‘iston qishloq xo‘jaligi oldida turgan muammolarga bevosita mos keladi.
Muloqot doirasida ishtirokchilar M.V. Lomonosov nomidagi Moskva davlat universiteti olimlari tomonidan ishlab chiqilgan innovatsion agrotexnologik yechimlar, xususan, gel hosil qiluvchi tuproq konditsionerlarini qo‘llash bilan ham tanishdilar. Seleksiya-urug‘chilik jihatlari va zamonaviy agrotexnik usullar iqlim o‘zgarishlari sharoitida samarali faoliyat ko‘rsata oladigan yagona adaptiv dehqonchilik tizimining ajralmas elementlari sifatida ko‘rib chiqildi.
"Qoraqalpog‘iston iqlim o‘zgarishiga eng zaif hududlardan biri bo‘lib, suv resurslarining kamayishi va tuproq sho‘rlanishi qishloq xo‘jaligi uchun ekstremal muammolarni keltirib chiqarmoqda. Biroq, bu qiyinchiliklar innovatsiyalarni joriy etish va eng yaxshi jahon amaliyotlarini integratsiya qilish uchun imkoniyatlar ochadi. Rossiya ilmiy markazlari bilan hamkorlikda ishlash seleksiya fanining ilg‘or yutuqlarini bizning sharoitimizga moslashtirish va nafaqat respublikamiz, balki butun mintaqa uchun muhim bo‘lgan barqaror yechimlarni yaratish imkonini beradi," - deya ta’kidladi Don va guruch ilmiy-ishlab chiqarish birlashmasi direktori Dusenbay Utambetov.
Muhokama qilinayotgan masalalarning dolzarbligi shundaki, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Amudaryoning quyi oqimida joylashgan bo‘lib, sayyoramizning qurg‘oqchil mintaqalari iqlim muammolarining jamlangan aksidir. Shu bilan birga, viloyat qishloq xo‘jaligi yerlarining 95 foizi yuqori va o‘rta darajada sho‘rlanganligi bilan ajralib turadi. Suv resurslarining keskin taqchilligi an’anaviy dehqonchilik uchun jiddiy muammolarni keltirib chiqarib, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini tizimli ravishda o‘zgartirishni talab qilmoqda.
Suv tanqisligiga moslashishning asosiy yechimlaridan biri qurg‘oqchilikka chidamli ekinlarni joriy etishdir. Aynan shunday amaliy yechim BMT Taraqqiyot dasturining Rossiya Federatsiyasi hukumati tomonidan moliyalashtiriladigan "Orolboʼyi mintaqasi aholisining chidamliligini oshirish va ijtimoiy himoyaga eng muhtoj aholi qatlamlari vakillarining “yashil” inklyuziv rivojlanishiga koʼmaklashish" loyihasi doirasida amalga oshirilmoqda. Sinovdan o‘tkazilgan lalmi sholi navlari suv resurslarini tejashning katta imkoniyatlarini namoyish etadi: agar an’anaviy sholichilik gektariga 30 dan 40 ming kub metrgacha suv talab qilsa, lalmi sholi taxminan 10 ming kub metr suv iste’mol qiladi, bu esa suv resurslarini 60 foizgacha tejashni ta’minlaydi. Seminar davomida ishtirokchilar Qoraqalpog‘iston sharoitida gullash bosqichida bo‘lgan va istiqbolli natijalarni namoyish etayotgan tajriba maydonlarida bo‘lishdi.
Tadbir yakunida Don va sholi ilmiy-ishlab chiqarish birlashmasi, Qoraqalpog‘iston dehqonchilik ilmiy-tadqiqot instituti va "Donskoy" agrar ilmiy markazi o‘rtasida kelgusida ilmiy hamkorlik qilish bo‘yicha kelishuvlarga erishildi. Ish doirasida tadqiqot institutlari o‘rtasida hamkorlik to‘g‘risida hujjatli bitimlar tuziladi.
Erishilgan kelishuvlar nafaqat mintaqaviy, balki global ahamiyatga ham ega, chunki ular sholichilikda issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish, tuproq tizimlarida uglerod aylanishini optimallashtirish va qurg‘oqchil hududlar uchun iqlimga chidamli navlarni yaratish orqali Parij kelishuvining maqsadli ko‘rsatkichlariga erishishga yordam beradi. Bunday ko‘p tomonlama sheriklik ilg‘or texnologiyalar almashinuvini ta’minlaydi va mintaqada iqlimga moslashgan qishloq xo‘jaligini uzoq muddatli rivojlantirish uchun barqaror platforma yaratadi.