Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Қоғамдық кеңесінің және Астана мемлекеттік қызмет хабының бірлескен іс-шарасында БҰҰ ДБ Тұрақты өкілінің алғысөзі
2024 ж. 20 September

Құрметті Әлихан Мұхамедұлы,
Құрметті Жандос Нұрланұлы,
Құрметті кеңес мүшелері,
Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Қоғамдық кеңесі мен Астана мемлекеттік қызмет хабының барлық қатысушыларына жылы лебізімді білдіруге рұқсат етіңіздер. Сондай-ақ, осы беделді кеңестің жұмысына БҰҰ Даму бағдарламасының қатысуына мүмкіндік бергендеріңіз үшін шын жүректен алғысымды айтамын.
Жандос Нұрланұлы, Қазақстан Республикасының 2029 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарының қабылдануымен сізді құттықтаймын. Бұл маңызды орта мерзімді құжаттың қабылдануы жаһандық Орнықты даму мақсаттарының (ОДМ) мерзімдік кестесімен сәйкес келеді. Қазақстан, басқа елдер сияқты, 2030 жылға дейінгі нәтижелерді бағалайтын болады.
Ұлттық жоспар елдің орта мерзімді даму басымдықтарын айқындап, ОДМ-ды болашақ бағыттың негізгі көрсеткіштерінің бірі ретінде анықтады. Ұзақ мерзімді қарқынды даму үшін «жылдам нәтижелерге» қол жеткізу қажет екені сөзсіз. Бұл ОДМ секілді тиімді құралдарды пайдалану арқылы жүйелі өзгерістер енгізу арқылы жүзеге асады.
Сондықтан ОДМ-ды мемлекеттік және бюджеттік жоспарлау жүйесіне сапалы әрі жүйелі түрде интеграциялау негізгі ұлттық басымдықтарды өнімді түрде жүзеге асыруға, сондай-ақ аймақтардың ұзақ мерзімді теңгерімді дамуын қамтамасыз етуге ықпал етеді.
Қазақстанның жетілген мемлекеттік жоспарлау жүйесі және әлеуметтік бағдарланған бюджеттеу ОДМ-ға қол жеткізу үшін жақсы бастау алаңы мен негіз болды.
Соған қарамастан, ОДМ-ды іске асыру бірқатар жүйелік мәселелерді ашты. Бұл мәселелер Қазақстан үкіметі мен Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің назарын талап етеді.
Бүгінгі күнге дейін ОДМ-ды стратегиялық және бағдарламалық құжаттарға енгізу алгоритмі анықталған жоқ. Бұл мемлекеттік органдарды, әсіресе салалық құжаттар мен аймақтық даму жоспарларына ОДМ-ды енгізу кезінде қиын жағдайға қалдырады.
Ұлттық экономика министрлігі жергілікті деңгейде ОДМ-ды интеграциялау ережелерін әлі бекітпеген. Жергілікті деңгейде ОДМ-ды енгізудің болмауы халықтың әлеуметтік-экономикалық даму мақсаттарын анықтау кезінде олардың қажеттіліктерін жеткіліксіз ескеруге әкеледі.
Осыған байланысты, мемлекеттік жоспарлау жүйесіне ОДМ-ды интеграциялаудың айқын тәсілдерін әзірлеу және ОДМ-ды жергілікті деңгейде жүзеге асыруға әдістемелік нұсқаулықтарды бекіту қажет.
Қазіргі таңда ұлттық ОДМ көрсеткіштерінің мақсаттық мәндері анықталмаған. Бұл жергілікті деңгейде ОДМ мақсаттарын бөлуді қиындатады. 2030 жылға дейінгі ұлттық ОДМ көрсеткіштерінің болжамдық мәндерінсіз, ұлттық және аймақтық деңгейлерде ОДМ-ға қол жеткізу үрдістері мен прогресін анықтау мүмкін емес.
Сондықтан БҰҰ Даму бағдарламасының басты ұсыныстарының бірі — 2030 жылға дейінгі ұлттық ОДМ көрсеткіштерінің болжамдық мәндерін әзірлеу және бекіту.
Сонымен қатар, ОДМ-ды ескере отырып, бюджеттеу жүйесін жетілдіру маңызды. Бұл бюджеттік ресурстарды тиімді пайдалануға ғана емес, сонымен қатар стратегиялық және бюджеттік жоспарлау арасындағы алшақтықты азайтуға ықпал етеді.
Біздің талдауымыз көрсеткендей, іс жүзінде бюджеттік бағдарламалар көптеген стратегиялық мақсаттарға сәйкес келеді. Алайда, бұл бағдарламалардың көрсеткіштері негізінен процестерге немесе аралық нәтижелерге бағытталған. Олар нақты бағдарламалық нәтижелермен және стратегиялық мақсаттармен өте аз байланыста.
Сондықтан институционалдық негізді нығайту, анық басшылық қағидаттарын әзірлеу және процестерді оңтайландыру мүмкіндігін қарастыру маңызды. Бұл тәсіл бюджеттеу мен жоспарлау жүйесіндегі келісімділікті, ашықтықты жақсартуға және келісілген мақсатты көрсеткіштер мен стратегиялық басымдықтарға қол жеткізуді қамтамасыз етеді.
Сонымен қатар, ұлттық ОДМ мониторинг жүйесі неғұрлым бөлшектелген көрсеткіштерді қамтуы тиіс. Бұл түрлі салалардағы даму мәселелерін дәлірек анықтауға, сондай-ақ шешімдердің әртүрлі халық топтарына, соның ішінде осал топтарға әсерін бағалауға мүмкіндік береді.
Индикаторларды мониторингтеу жүйесі жергілікті даму контекстіне байланысты (кіріс деңгейі, жынысы, жасы, мүгедектігі, орналасқан жері, жұмыс мәртебесі, білім деңгейі және т.б.) әртүрлі халық сипаттамалары бойынша бөлінген деректер мен индикаторларды жинауға бағытталуы қажет. БҰҰ Статистикалық бөлімшесінің ұсынымдарына сәйкес, 231 жаһандық ОДМ көрсеткішінің 148-і кіріс деңгейі, жыныс және орналасқан жер бойынша бөлінуі керек.
Бұл тұрғыда Ұлттық статистика бюросының рөлі өте маңызды. Ол ОДМ көрсеткіштерін ұлттық мониторинг жүйесіне интеграциялауда әдістемелік қолдау көрсетіп, орталық және жергілікті деңгейлердегі құзыреттерді күшейтуі қажет.
Мемлекеттік жоспарлау құжаттарына халықтың қажеттіліктері мен жергілікті ерекшеліктерін ескеретін, ОДМ-ға сәйкес келетін ең толық көрсеткіштерді енгізу өте маңызды.
Қазіргі уақытта ОДМ-ды жүзеге асыру және қол жеткізу жұмысы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің белсенді қатысуын талап етеді. Бұл орган стратегиялық жоспарлау және болжау бойынша мемлекеттік саясатты қалыптастыруға жауапты. Ұлттық статистика бюросының ғана ОДМ процесіне қатысуы жеткіліксіз.
Өйткені ұлттық ОДМ көрсеткіштерін мемлекеттік жоспарлау жүйесінің бірінші деңгейлі құжаттарына интеграциялау және 2030 жылға дейінгі ұлттық ОДМ көрсеткіштерінің болжамдық мәндерін анықтау секілді стратегиялық міндеттер бюроның құзыреті мен функцияларынан тыс.
Қазіргі уақытта БҰҰ Даму бағдарламасы Денвер университетімен бірлесіп, 2030 және 2050 жылдарға дейінгі ықтимал даму сценарийлерін болжау бойынша зерттеу жүргізуде. Бұл жұмыс ең тиімді реформаларды анықтауға бағытталған. Бұл реформаларды жүзеге асыру арқылы жылдам нәтижелерге қол жеткізіп, елдің басымдықтарына тұрақты түрде қол жеткізуге болады.
Зерттеу нәтижелерінің дәлдігі мен сенімділігін қамтамасыз ету үшін макроэкономикалық модельдеу саласындағы халықаралық және ұлттық сарапшылар тартылуда.
Сценарийлерді, айнымалыларды, реформа пакеттерін және пайдаланылатын басқа да деректерді толық растау үшін стратегиялық болжауға жауапты мемлекеттік органмен келісу қажет. Осыған байланысты, Жандос Нұрланұлы, біз сіздермен бірлесіп, болжамдық сценарийлерді түзету және растау үшін консультациялық кездесулер сериясын ұйымдастыруды ұсынамыз.
Құрметті кеңес мүшелері,
Қазақстанда ОДМ-ды жүзеге асыру бастапқы кезеңнен бастап бүгінгі күнге дейін Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасының қолдауымен іске асырылды. Біздің қолдауымызбен Қазақстанда ұлттық ОДМ архитектурасы құрылып, бекітілді.
БҰҰ Даму бағдарламасы Қазақстан Үкіметі жанындағы ОДМ-ды үйлестіру кеңесіне техникалық және сараптамалық қолдау көрсетуді жалғастыруда. Өткен жылдан бастап біз Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының ОДМ-ның мақсаттары мен міндеттерін бақылау жөніндегі парламенттік комиссиясының жұмысына белсенді түрде қолдау көрсетіп келеміз.
Бүгін Парламент пен Үкімет ОДМ-ға үлкен мән береді, өйткені олар негізгі мәселелерді жүйелі түрде бағалап, анағұрлым ұтымды әрі тиімді шешімдер ұсынады.
Жоғарыда аталған мәселелер бойынша біз Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігімен жемісті ынтымақтастықты күтеміз. Бұл мәселелерді шешу жылдам нәтижелерге қол жеткізуге және елдің орнықты дамуына ықпал етеді.
Назарларыңызға рахмет!