Кыргызстандыктар биринчи көз карандысыз спутникти учурууга жана STEM кесиптерин жайылтууга даярданып жатышат

2022-ж., 11-August

Ар жума сайын биз инновацияларды тездетүү үчүн #BOOST программасынын алкагында социалдык маанилүү долбоорлорду ишке ашырып жаткан инноваторлордун шыктандыруучу окуялары менен бөлүшөбүз. Бул жуманын новаторлору эгемен Кыргызстандын биринчи спутнигин учуруу боюнча иштеп жаткан Кыргыз космостук программасынын кыздары. Кыздардын техникалык тармактарда көрүнүүсүн жогорулатуу үчүн космос программасына кыздар гана катыша алат. Долбоор командага кошулган ар бир кыз өзүн эркин сезиши жана идеяларын ишке ашыруудан коркпоосу үчүн түзүлгөн.
 
«Аялдар үйдө, жумушта жана коомдук турмушта көптөгөн тоскоолдуктарга, көйгөйлөргө жана стереотиптерге туш болушат. Илимде иштеген аялдар үчүн кыйынчылыктар андан да чоң. Аялдар жана кыздар өзүн алып жүрүүсү, көрүнүшү жана өзүн белгилүү бир жолдор менен билдирүүсү керек. Кыздарды биохимия же биоинженерияны окууга үндөшпөйт, анткени ал аялдар үчүн кесип катары каралбайт. Көптөгөн үй-бүлөлөр кыздардын билим алуусу үчүн салым кошкусу келбейт, анткени «кошкон салымдардын кайтарымын» ала албайбыз деп эсептешет» -  дейт Кызжибек Батырканова, Кыргызстандын космостук программасынын жетекчиси. 
Кыргызстандын космостук программасы жаш кыз-келиндердин көз карандысыз ой жүгүртүүсүн өнүктүрүүгө багытталган кадам. Программа жарыялангандан бери команданын өзөгүн түзгөн сегиз кыз программалоону, Arduino платаларын колдонууну жана ширетүүнү үйрөнүштү. Алардын түпкү максаты Кыргызстандын биринчи спутнигин куруу. Учурда команда магнит талаасын, температураны же кыймылдарды өлчөө үчүн аппаратка сенсорлорду жана тузактарды кантип орнотууну изилдеп жатат. Кыргызстандын космостук программасы BOOST программасына тапшырган, анткени алар программанын негизги максатына кызыгышкан. 

«Мен үчүн катышуучу катары, биздин долбоордун бизнес-планын команда менен карап чыгуу жана жазуу пайдалуу болду. Айрыкча, долбоорду монетизациялоо жөнүндө ойлонуу кызыктуу болду, анткени биздин программа социалдык жана билим берүүчү программа, ошондуктан долбоор гранттардын жана краудфандингдин негизинде гана жашайт. Жалпысынан алганда, биз өз программабызды мындан ары өнүктүрүүнүн планын түзүүдө алган билимдерибиздин бир бөлүгүн колдонуудабыз. Биринчи жолу, биз бизнес модель деген эмне жана алардын кандай түрлөрү бар, краудфандинг кампаниясын кантип жүргүзүү керек боюнча билим алдык. Биз алган маалыматты билим берүү платформабызды түзүп жатканда колдонобуз жана биз 4 жылдан бери чогулткан билимибиз ал платформада баарына жеткиликтүү болот” – дейт Айдана Айдарбекова, Кыргыз космостук программасынын менеджери. 
Үстүбүздөгү бир ай бою катышуучулар Бишкектеги чет элдик насаатчылар менен иштешет. Алар окуу спутниги жана спутниктин инженердик модели менен иштөө боюнча тренингдерди өткөрүшөт, башкача айтканда, 3 спутниктин 2 спутнигинде иштөө аяктайт.Келерки айдан баштап кыздар окуу платформасын иштеп чыгышат жана анда өспүрүмдөр жана чоңдор алар билген нерселерди орус жана кыргыз тилдеринде жеткиликтүү түрдө үйрөнө алышат. Спутниктик инженерия, физиканын негиздери, инженерия боюнча сабактар өтүлөт, жалпысынан STEM боюнча кесиптерди үйрөнүүгө болот. Окуу аянтчасынын милдети – Кыргыз Республикасында кеңири белгилүү болбогон STEM багыттары менен мүмкүн болушунча көбүрөөк адамдарды тааныштыруу.