Protokol praćenja evroazijskog risa

Evroazijski ris je tajnovita i atraktivna vrsta koja uživa status strogo zaštićene divlje vrste.

28 Juni 2024

Protokol RIS — Evroazijski ris je nekad nastanjivao veliki dio Evrope. Kao posljedica ljudskih aktivnosti (uništavanje staništa, smanjenje plijena i prekomjeran lov), ris je nestao sa većeg dijela svog evropskog rasprostranjenja. Svoj minimum je dosegao oko 1950. godine. U drugoj polovini XX vijeka neke Evropske zemlje započinju proces zaštite vrste, a mnoge ga ponovo naseljavaju (reintrodukuju). Iz istih razloga kao i u ostatku Evrope, ris je na Balkanskom poluostrvu počeo izumirati krajem XIX i početkom XX vijeka.

U Šipovu je održana prezentacija nacrta Protokola praćenja evroazijskog risa u Republici Srpskoj i praktična obuka o prepoznavanju tragova risa, čime je finaliziran preduslov za pripremu Plana upravljanja ovom vrstom u Republici Srpskoj (RS).

"Ovo je prvi protokol praćenja stanja populacije jedne vrste u RS-u, bilo da se radi o divljim životinjskim ili biljnim vrstama ili gljivama."
Dragan Kovačević, načelnik Odjeljenja za prirodno nasljeđe u Republičkom zavodu za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa

"Cilj ovog Protokola je da uspostavimo sistem praćenja stanja evroazijskog risa u RS-u kako bi se sakupilo dovoljno podataka za pripremu Plana upravljanja evroazijskim risom. Izrada Protokola praćenja divljih vrsta je definisana odredbama Zakona o zaštiti prirode Rebublike Srpske i dokument bi trebao biti usvojen od strane resornih ministarstava – Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske i Ministarstva za poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu Republike Srpske", istakao je Dragan Kovačević.

Izrada Protokola praćenja stanja evroazijskog risa je važna jer se ova tajnovita i atraktivna vrsta koja uživa status strogo zaštićene divlje vrste sve češće pojavljuje na području Republike Srpske. Evroazijski ris zavređuje veću pažnju naučne i stručne javnosti i nadležnih institucija kako bi se održala stabilnost njegove populacije.

“Trenutno ne postoji sistematičan, naučno zasnovan sistem prikupljanja i obrade podataka o stanju populacije risa niti dokument (izuzev lovnih osnova) kojim bi se pratilo stanje populacije ove vrste. Stoga su trenutna saznanja o stanju i kretanju ove vrste izrazito skromna."
Doc. dr. Igor Trbojević

"Praćenje je ključna aktivnost koja će nam omogućiti kontinuiran sistem prikupljanja podataka o ovoj vrsti. Tim procesom kreiramo mjere za očuvanje i upravljanje vrstom i u mogućnosti smo da stalno prilagođavamo aktivnosti i dugoročno procjenjujemo uspješnost realizovanih mjera", objašnjava Igor Trbojević.

Proces pripreme Protokola praćenja risa je rezultirao i izradom praktičnog priručnika za prepoznavanje tragova risa. Tokom dvodnevne radionice u Šipovu, učesnici su imali priliku da na poligonu na planini Vitorog, pripremljenom od strane eksperta Trbojevića i uz pomoć uposlenika Šumskog gazdinstva „Gorica“ i Lovačkog udruženja „Tetrijeb“ iz Šipova, vide praktičnu primjenu metoda za praćenje tragova risa kao i načine prikupljanje uzoraka za genetičku analizu jedinki.

„Uvažavajući značaj ove vrste, kroz aktivnosti projekta Održivost zaštićenih područja (SPA) započelo se sa aktivnostima na uspostavi dugoročnog procesa praćenja stanja populacije risa.“
Senka Mutabdžija Bećirović, voditeljica SPA projekta

"Ova vrsta se može sačuvati ukoliko se osiguraju efikasne mjere njene zaštite, a koje podrazumijevaju očuvanje ključnih staništa, sprovođenje zakonski definisanih mjera zaštite, edukaciju stručnjaka i javnosti. Protokol i Vodič za praćenje risa predstavljaju odličan primjer za uspostavljanje ovakvog sistema i za druge ugrožene divlje životinjske vrste u BiH", navodi Senka Mutabdžija Bećirović.

U svrhu pripreme Protokola praćenja risa u Republici Srpskoj održane su dvije obuke, prva u aprilu 2024. godine na Jahorini, a druga u Šipovu. U aktivnosti izrade su bili uključeni predstavnici Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS, Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS, Republičkog zavoda za zaštitu kulturnog, istorijskog i prirodnog nasljeđa RS, Javnog preduzeća šumarstva “Šume Republike Srpske” a.d. Sokolac, Lovačkog saveza RS, predstavnici lovačkih udruženja iz RS te predstavnici nevladine organizacije “Ekološko istraživačko društvo (EID)” iz Banja Luke.

U narednom periodu, resorna ministarstva (Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske i Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske) će poduzeti neophodne korake kako bi se usvojio pripremljeni Protokol.

Projekat „Održivost zaštićenih područja“ je finansiran od strane Globalnog fonda za životnu sredinu (GEF), a provodi ga UNDP BiH u bliskoj saradnji sa Ministarstvom vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH, Federalnim ministarstvom okoliša i turizma, Ministarstvom za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske (RS), Ministarstvom trgovine i turizma RS, Fondom za zaštitu okoliša FBiH i Fondom za zaštitu okoliša i energetsku efikasnost RS, kao i sa upravljačima zaštićenih područja i partnerskim lokalnim samoupravama širom BiH.

BHS